Haberler

Yapay Zeka Veri Merkezleri: Doğa ve Toplum Üzerindeki Görünmeyen Bedel

Cansın Cengiz

17 Eki 2025 — 3 min read

Yapay Zeka Veri Merkezlerinin Enerji ve Çevre Üzerindeki Etkileri

Yapay zeka (YZ) teknolojilerinin hızlı yükselişi, enerji ihtiyacında benzeri görülmemiş bir artışa yol açıyor. Son yıllarda, başta Amerika Birleşik Devletleri’nin Teksas eyaleti olmak üzere birçok bölgede, YZ şirketleri devasa veri merkezlerini kurmak için hem doğayı hem de enerji kaynaklarını dönüştürüyor. Bu gelişmeler, teknolojinin arkasındaki görünmeyen maliyetler konusunda önemli soruları gündeme getiriyor.

Doğrudan Fosil Yakıtla Beslenen Veri Merkezleri

Günümüzün YZ devleri, veri merkezlerini çoğunlukla büyük doğalgaz üretim alanlarının yakınına inşa ediyor. Bu merkezlerin bazıları elektrik ihtiyacını doğrudan fosil yakıtlardan karşılıyor. Örneğin, Poolside adlı bir YZ girişimi, Batı Teksas’ta 500 dönümlük bir araziye kurduğu yeni veri merkeziyle kendi elektriğini, Permian Basin’den elde edilen doğalgazı yakarak üretecek. Bu alan, ABD’nin en üretken petrol ve doğalgaz sahası olarak biliniyor ve burada hidrolik kırma (fracking) yöntemi yaygın olarak kullanılıyor.

Horizon Projesi: Poolside’ın CoreWeave ile birlikte geliştirdiği Horizon veri merkezi, 2 gigawatt hesaplama gücü sağlayacak. Bu, Hoover Barajı’nın elektrik kapasitesine denk bir seviye.
OpenAI Stargate: Geçtiğimiz ay, OpenAI CEO’su Sam Altman, Abilene, Teksas’ta inşa edilen Stargate veri merkezini gezdi ve "Bu veri merkezini çalıştırmak için doğalgaz yakıyoruz." açıklamasını yaptı.

Yerel Toplumların Tepkisi ve Çevresel Endişeler

Veri merkezlerinin inşası ve işletimi, çevre üzerinde önemli etkiler yaratıyor. Abilene ve çevresinde yaşayanlar, doğal alanların yok olması, gürültü ve ışık kirliliği gibi sorunlardan şikayetçi. Ayrıca, su kaynaklarının sınırlı olduğu kurak bölgelerde, veri merkezlerinin soğutma için kullandığı su miktarı da ciddi tartışmalara yol açıyor.

Meta ve Oracle gibi devler de benzer projelere imza atıyor. Örneğin, Louisiana’da Meta’nın planladığı 10 milyar dolarlık veri merkezi, 1.700 futbol sahası büyüklüğünde olacak ve ihtiyacı olan elektriği yeni doğalgaz santrallerinden karşılayacak. Yerel halk, inşaatların çevreyi ve yaşam kalitesini olumsuz etkilediğini dile getiriyor.

Enerji Arzında Jeopolitik ve Ekonomik Yarış

YZ şirketleri, enerjiye erişimi yalnızca elektrikle sınırlı görmüyor. Çin ile enerji ve teknoloji alanında yaşanan rekabet, ABD’de hızlı ve büyük ölçekli doğalgaz projelerine öncülük ediyor. OpenAI’dan Chris Lehane, "Yakın gelecekte haftada bir gigawatt enerji üretmemiz gerekecek" diyerek bu yarışın büyüklüğüne dikkat çekiyor.

ABD yönetimi de bu vizyona destek veriyor. Temmuz 2025’te yayınlanan bir başkanlık kararnamesiyle, doğalgaz ve nükleerle çalışan veri merkezlerinin izin süreçleri hızlandırıldı, finansal teşvikler sağlandı ve yenilenebilir enerji dışındaki projelere federal araziler açıldı.

Geleceğe Dair Soru İşaretleri

Mevcut sistemde, YZ teknolojilerinin enerji ihtiyacı büyük ölçüde fosil yakıtlara dayanıyor. Ancak araştırmalar, elektrik şebekelerinin yıl boyunca kapasitesinin yalnızca %53’ünü kullandığını gösteriyor. Doğru yönetimle, yeni santrallere gerek kalmadan ek yükler karşılanabilir. Yine de, YZ şirketleri hızlı büyüme ve küresel rekabet gerekçesiyle yeni doğalgaz santralleri inşa etmeye devam ediyor.

Öte yandan, temiz enerjiye yönelik özel yatırımlar artıyor. Küçük modüler reaktörler, güneş enerjisi tesisleri ve füzyon teknolojileri için milyarlarca dolar fon sağlanıyor. Ancak bu teknolojilerin yaygınlaşması ve veri merkezlerinin temel enerji kaynakları haline gelmesi için yıllara ihtiyaç var.

Sonuç: Bedeli Kim Ödeyecek?

YZ’nin yükselişi, görünmeyen çevresel ve ekonomik maliyetlerle birlikte geliyor. Bölgelerde yaşayan insanlar, artan enerji faturaları ve doğa tahribatı ile karşı karşıya kalırken, teknoloji şirketleri ve yatırımcılar, geleceğin enerji çözümlerini şekillendirmek için yarışıyor. Bu dönüşümün bedelini ise çoğu zaman bu sürece dahil olmayan yerel halk ödüyor.