AB Yapay Zekâ Yasası ile Yapay Zekâda Yeni Dönem

Avrupa Birliği, yapay zekâya dair dünyada bir ilk olan AB Yapay Zekâ Yasası (EU AI Act) ile teknoloji dünyasında önemli bir adım attı. Yasa, yalnızca AB'deki şirketleri değil, AB pazarında faaliyet gösteren tüm yerli ve yabancı şirketleri kapsıyor. Hem yapay zekâ geliştiricilerini hem de bu sistemleri kullanan kurumları yakından ilgilendiriyor.

AB Yapay Zekâ Yasası Nedir ve Neden Var?

AB, yapay zekâ alanında ortak bir yasal zemin oluşturarak, tüm üye ülkelerde geçerli olacak kurallar getirmeyi hedefliyor. Böylece yapay zekâ tabanlı ürün ve hizmetlerin serbest dolaşımı sağlanırken, yerel farklılıkların önüne geçiliyor. Bu yaklaşımın temel amacı; güvenli, insan odaklı ve şeffaf yapay zekâ kullanımını teşvik etmek ve inovasyonu desteklemek.

Yasanın Amacı ve Öncelikleri

Yasa, "insan merkezli ve güvenilir yapay zekâyı yaygınlaştırmak, sağlık, güvenlik, temel haklar, demokrasi ve çevre koruması gibi değerleri korumak" amacını taşıyor. Bu kapsamda:

• Yapay zekânın topluma zararlı etkilerinin önlenmesi
• İnovasyonun sürdürülebilir şekilde teşvik edilmesi
• Çevre ve temel hakların gözetilmesi

Ancak bu hedefler arasında ince bir denge var: Yenilik ve rekabet gücünü korurken, riskleri de en aza indirmek gerekiyor.

Risk Bazlı Yaklaşım Nasıl İşliyor?

AB Yapay Zekâ Yasası, risk seviyelerine göre bir çerçeve sunuyor:

• Kabul edilemez risk: Toplum için ciddi tehditler barındıran bazı yapay zekâ uygulamaları tamamen yasaklanıyor (ör. toplu gözetim sistemleri, yüz taraması için izinsiz veri toplama).
• Yüksek risk: Finans, sağlık, işe alım gibi alanlardaki yapay zekâ sistemleri sıkı kurallara tabi tutuluyor.
• Sınırlı risk: Daha hafif sorumluluklar getiriliyor (ör. sohbet robotları, öneri sistemleri).

Genel Amaçlı Yapay Zekâ Modelleri (GPAI) ve Son Gelişmeler

2 Ağustos 2025'ten itibaren, "sistemik risk" taşıyan genel amaçlı yapay zekâ modellerine (GPAI) yönelik düzenlemeler devreye girdi. Bu tür modeller, çok geniş veriyle eğitilen ve farklı görevlerde kullanılabilen yapay zekâ sistemleridir. AB, GPAI sağlayıcılarına özel rehberler yayınlayarak hem AB içindeki hem de dışındaki büyük oyunculara (Anthropic, Google, Meta, OpenAI gibi) uyum süresi tanıdı. Mevcut şirketler için uyum tarihi 2 Ağustos 2027 olarak belirlendi.

Yaptırımlar ve Cezalar

Yasaya uyulmaması halinde ciddi yaptırımlar söz konusu. Yasaklı uygulamalar için, "en yüksek yıllık küresel cironun %7’si veya 35 milyon €"ya kadar para cezası öngörülüyor. GPAI sağlayıcıları içinse bu oran %3 veya 15 milyon € olarak belirlenmiş durumda.

Şirketler Nasıl Karşılık Veriyor?

Birçok teknoloji şirketi, gönüllü kodlara ve uygulamalara uyma niyetinde. Ancak bazı büyük oyuncular çekincelerini dile getiriyor. Meta, gönüllü uygulama kodunu imzalamayacağını açıkladı, Google ise bazı endişelerini paylaşmakla birlikte imzalamayı kabul etti. Şimdiye kadar Amazon, IBM, Microsoft, OpenAI gibi şirketler gönüllü uygulama koduna katıldı.

Neden Bazı Şirketler Karşı Çıkıyor?

Google ve Meta gibi global teknoloji devleri, düzenlemelerin inovasyonu yavaşlatabileceğinden ve yasal belirsizlikler doğurabileceğinden endişe ediyor. Avrupa'da bazı yapay zekâ girişimleri de uygulamaların ertelenmesini istedi, fakat AB yetkilileri şu an için takvimde değişikliğe gitmiyor.

Sonuç

AB Yapay Zekâ Yasası, inovasyon ile toplumsal güvenlik arasında denge kurmayı hedefliyor. Bu yasa, şirketler ve kullanıcılar için hem fırsatlar hem de yeni sorumluluklar getiriyor. Tüm gelişmeleri ve güncellemeleri yakından takip etmek, iş dünyası ve teknoloji alanında avantaj sağlamak için önemli olacak.

Referanslar

• TechCrunch - The EU AI Act aims to create a level playing field for AI innovation
• European Commission Q&A on the Artificial Intelligence Act
• TechCrunch - Europe lays out plan for risk-based AI rules
• EU Digital Strategy - GPAI Models & AI Act FAQ
• EU Guidelines for Providers of General Purpose AI Models
• TechCrunch - EU's AI Act published in bloc's official journal
• EU Contents Code of Practice for GPAI
• TechCrunch - Meta refuses to sign EU's AI code of practice
• TechCrunch - Google will sign EU's AI code of practice
• Politico - Top European CEOs plead for pause in AI Act